بر بال اندیشه: یا علی مدد

راهکارهای مدیریتی و اقتصادی افزایش بهره وری تولید پسته

دکتر رضا صداقت، عضو هیات علمی و رئیس گروه تحقیقاتی، پژوهشکده پسته کشور، دکتری سیاست و توسعه کشاورزی

مقدمه:

در سال   1395 محصول پسته با سطح زیر کشت 359078 هکتار بارور و 98258 هکتار غیر بارور و سطح زیر کشت کل 457337 هکتار، حدود 15 درصد از سطح زیر کشت محصولات باغبانی را در کشور به خود اختصاص داده است. استان کرمان با سطح زیر کشت 203050 هکتار بارور و 9000 هکتار غیر بارور و سطح زیر کشت کل 212050 هکتار حدود 46 درصد از کل باغات پسته کشور را دارا می باشد ( وزارت جهاد کشاورزی، 1395). در خصوص میزان تولید پسته در سالهای مختلف و در منابع آماری متفاوت، گزارشات مختلفی وجود دارد. بر اساس آمار منتشر شده توسط وزارت جهاد کشاورزی( 1395)، میزان تولید پسته کشور برای سالهای 1394 و 1395 به ترتیب 261101 و 304420 تن گزارش شده است و استان کرمان در همین سالها به ترتیب دارای تولید 96328 و 112083 تن پسته بوده است. با توجه به سطح آمار زیر کشت و تولید پسته که به آن اشاره شد میزان عملکرد در هکتار ( بهره وری تولید ) پسته برای کل کشور در سالهای 1394 و 1395 به ترتیب 778 و 848 کیلو گرم در هکتار می باشد و میزان عملکرد در هکتار( بهره وری تولید) برای استان کرمان در همین سالها به ترتیب 477 و 552 کیلوگرم در هکتار بوده است. همانطور که آمار نشان می دهد میزان بهره وری تولید پسته در کشور و مخصوصا در استان کرمان به میزان قابل توجه کاهش یافته و بنابراین در مقایسه با هزینه های بالای تولید و قیمت دریافتی تولید کننده، میزان سودآری تولید رضایت بخش نبوده و ادامه این روند تولید را کاملا غیر اقتصادی خواهد نمود.

 مطالعات گذشته در زمینه تولید و صادرات محصول پسته، بیشتر بر کاهش بهره وری سطح زیر کشت ( عملکرد در هکتار)، افزایش هزینه های تولید و کاهش سود آوری تولید محصول پسته در سالهای اخیر تاکید داشته اند( صداقت ، 1381; صداقت، 1387 و صداقت، 1388). روند کاهشی عملکرد در هکتار، در شرایطی که تورم بالا در کشور سبب افزایش بی رویه هزینه تولید محصولات کشاورزی و از جمله این محصول شده است، می تواند زنگ خطر جدی برای آینده صنعت پسته کشور به حساب آید. کاهش هزینه های تولید در کشور بایستی در سطح کلان مدیریت شود و چیزی نیست که کشاورزان به تنهائی بتوانند در کاهش آن نقشی ایفا نمایند، قیمت دریافتی تولید کنندگان نیز تحت تاثیر عوامل متعددی است که در سطح ملی و بین المللی تعیین می گردند و لذا تنها راهی که تولید کنندگان محصول می توانند برای حفظ و یا ارتقای موقعیت خود دنبال کنند افزایش بهره وری تولید است که البته در این موضوع نیز حمایت دولت بسیار موثر می باشد و به تنهائی از عهده کشاورزان بر نمی آید. 

راهکار های افزایش بهره وری تولید پسته در مناطق پسته کاری کشور

بر اساس نتایج بدست آمده از پروژه تحقیقاتی با عنوان"بررسی عوامل تاثیر گذار بر بهره وری کل تولید پسته و ارتباط بهره وری کل با محصول تولیدی و نهاده های مصرفی در استان کرمان" که در یک دوره 4 ساله در مناطق پسته کاری استان کرمان اجرا گردید، موضوع کاهش بهره وری تولید در سالهای اخیر مورد بررسی قرار گرفت و نتایج خوبی برای ارتقای بهره وری بدست آمد. در ادامه به مهمترین دستاوردهای این پروژه که می تواند به عنوان دستورالعمل فنی مورد استفاده باغداران و برنامه ریزان صنعت پسته کشور قرار گیرد اشاره می گردد:               

1- زمینه ارتباط باغداران با مشاورین با دانش و تجربه کافی در زمینه مسائل و موضوعات روز باغداری فراهم گردد.

2- انگیزه برای ورود جوانان تحصیلکرده در رشته های مختلف کشاورزی به کسب و کار کشاورزی فراهم گردد.

3- یکپارچه سازی اراضی و باغات و یا حداقل یکپارچه سازی مدیریت باغات همجوار، با هدف افزایش بهره وری باغات با اندازه کوچک (خرده مالک)، در دستور کار مدیران و برنامه ریزان بخش کشاورزی با جلب مشارکت و همکاری تشکلهای بهره برداران قرار گیرد.

4- بر بازار نهاده های کشاورزی و به ویژه بازار انواع کودها و سموم نظارت بیشتر شده تا نهاده های با کیفیت، در زمان مناسب و با قیمت عادلانه در دسترس کشاورزان قرار گیرد.

5- بر نظام اعتبارات کشاورزی نظارت شده تا اعتبارات با سرفصل کشاورزی، صرفا در بخش کشاورزی مصرف شود.

6- از آنجا که کلیدی ترین نهاده های تولید در افزایش بهره وری تولید پسته عبارتند از نیروی انسانی، آب، کودهای مایع و کودهای آلی، بنابراین لازم است تا آموزش کشاورزان در زمینه استفاده بهتر و کاراتر از این عوامل تولید برنامه ریزی شود و نیز بستر لازم برای بکارگیری آموزشهای ارائه شده در این زمینه ها در باغات فراهم گردد.

کلمات کلیدی :